Oficjalna strona Pobiednej

Co? Gdzie? Kiedy?

Ostatnio dodane

Zajęcia MDP. Temat: Opatrywanie ran kończyn dolnych i górnych

LXX Sesja Rady Miejskiej w Leśnej

Trwają odczyty wodomierzy

Razem dla strażaków z OSP

Kalendarz odbioru odpadów 2023

Kalendarz niedziel handlowych w 2023 roku

Sołecka Strategia
Rozwoju Wsi

Pobiedna w literaturze

Nasza Filmoteka

Kącik poezji

Oficjalna strona Pobiednej

strona główna

Wyszperane

Pałac w Unięcicach (Pobiednej)

12 września 2022 r.

Przyjęło się mówienie o nim jako o Pałacu w Pobiednej, ale w przeszłości pałac ten był zlokalizowany w Unięcicach. Dzieje Unięcic są nierozerwalnie związane z Pobiedną.

Początkowo główną miejscowość w tej okolicy stanowiły Unięcice. W miarę dynamicznego rozwoju Pobiednej i uzyskania przez nią praw miejskich Unięcice oraz Pobiedna utworzyły w 1937 roku jedną miejscowość o nazwie Unięcice - Pobiedna. Obecnie znana jest już tylko pod nazwą Pobiedna.

Istniejący obecnie pałac w Unięcicach został wzniesiony na polecenie Adolfa Traugotta von Gersdorfa w miejscu starszego pałacu pochodzącego z 1660 roku. Pierwszy renesansowy dwór w Unięcicach najprawdopodobniej został zbudowany w 1608 roku przez Hansa von Üchtritza (pałac z 1608 roku najprawdopodobniej został założony na wcześniej istniejącym w tym miejscu jakimś założeniu obronnym, najprawdopodobniej zamku - o którym wspominają liczne legendy). Obiekt spłonął 2 sierpnia 1651 roku z powodu nieostrożności służby, która zaprószyła ogień podczas przygotowywania posiłków dla przybyłych emigrantów religijnych z Czech.

Dziewięć lat później Wigand von Gersdorf wzniósł nowy dwór. Jednakże na początku 1767 roku Adolfa Traugotta von Gersdorfa kazała zburzyć istniejący stary dwór, a 22 czerwca tegoż roku wmurowano kamień węgielny pod nowe założenie pałacowe. Istniejąca budowla została postawiona w stosunkowo krótkim czasie, bo w czternaście miesięcy, co jest na ówczesne czasy swoistym rekordem. Prace wykończeniowe trwały jeszcze około dziesięciu lat. Założenie pałacowe zrealizowano według projektu Konrada Gotthelfa Rothe (urodzonego w 1734 roku), królewskiego nadwornego budowniczego Drezna. Obiekt został odrestaurowany i zmodernizowany około 1830 roku, a następnie pod koniec XIX wieku.

W 1962 roku przeprowadzono remont pałacu. Odnowiony obiekt został zniszczony częściowo przez pożar w 1982 roku. W tym samy roku rozpoczęto kolejny remont, podczas którego między innymi uszczelniono dach i wymieniono drewniane stropy na żelbetonowe. Prac tych do końca nie ukończono, a obiekt pozostawiono w zaniedbanym stanie. Po drugiej wojnie światowej w obiekcie mieścił się Państwowy Zakład Wychowawczy, Spółdzielnia Inwalidów "Przyjaźń" w Lubaniu. Następnie obiekt należał do Urzędu Miasta i Gminy w Leśnej, a w początkach XXI wieku stał się własnością Przedsiębiorstwa Budowalnego Alfa Dach sp. z o.o. we Wrocławiu.

Obiekt pałacowy jest trójkondygnacyjny, z wysoką piwnicą, zbudowany na planie prostokąta z dwoma skrzydłami, nakryty czterospadowym dachem łamanym. Elewacja wykonana została w skromnym stroju barokowym. Na fasadach i elewacjach bocznych znajdują się centralne ryzality pozorne, poprzedzone schodami lustrzanymi lub wachlarzowymi. W części środkowej fasady umieszczono pseudoryzalit, zwieńczony skromnym szczytem, z dwoma kamiennymi wazami i mansardą pośrodku. Zostały zachowane barokowe, kamienne obramienia okien z uszakami oraz portale z uszakami i naczółkami odcinkowymi.

Jak przystało na Uczonego Pana z Unięcic Adolfa Traugotta von Gersdorfa - za jego życia pałac w Unięcicach przypominał bardziej muzeum, bibliotekę oraz laboratorium badawcze razem wzięte niż typową arystokratyczną posiadłość w ówczesnych czasach. Biblioteka miała własnego bibliotekarza (w kronikach wspomina się go jako bardzo uprzejmego poczciwca). Zbiory liczyły około 12 tysięcy tomów, zawierały dzieła z historii literatury, przyrodoznawstwa, fizyki, geografii, sztuki. Unięcicka biblioteka zawierała na ówczesne czasy luksusowe wydania "Wielanda" (autorstwa Charlesa Brockdena Browna; żyjącego w latach 1771 - 1810) i Friedricha Gottlieba Klopstocka (poeta niemiecki żyjący w latach 1724 - 1803). Były tu też sprawozdania najsłynniejszych akademii w ówczesnym czasie, a nawet artykuły holenderskiego entomologa Jana Sepp'a (żył w latach 1778 - 1853).

W pałacu znajdowało się również szereg obrazów np. zbór miedziorytów wykonanych na podstawie obrazów, które znajdowały się w kolekcji hrabiego Brühla - pierwszego saskiego tajnego ministra gabinetu i konferencji, faworyta króla polskiego Augusta III. August III był jednocześnie elektorem saskim Augustem II. Więcej informacji o Henryku hrabim Brühlu można uzyskać z książki napisanej przez Józefa Ignacego Kraszewskiego).

Gersdorf posiadał również bogatą tekę plenerowych akwareli alpejskiego malarza Johanna Ludwiga Aberlego m.in. "Jezioro Biel z Wyspą Świętego Piotra" oraz "Domek Rousseatu" namalowany w dwóch wersjach w zorzy porannej oraz w balasku słońca. Z interesujących miedziorytów było przedstawienie drogi powrotnej Horace - Benedicte de Saussure z Mont Blanc (szwajcarski przyrodnik, profesor Uniwersytetu w Genewie, pionier alpinizmu; 3 sierpnia 1787 roku dokonał drugiego w historii wejścia wraz ze służącym i 18 góralami na Mont Blanc; żył w latach 1740 - 1799). Saussure zjeżdża na siedząco po lodzie w dość śmiesznej pozycji, ubezpieczany linami od przodu i od tyłu. Jako, że ten miedzioryt odbierał jemu powagi zakazał go rozpowszechniania i z tego powodu był to dość rzadki egzemplarz, a mimo to posiadał go Uczony Pan z Unięcic.

W zbiorach znajdowały się również rysunki Christopha Nathe. Christoph Nathe pochodził z rodziny chłopskiej i uczęszczał do gimnazjum w Görlitz. W 1774 roku dzięki pomocy Adolfa Traugotta von Gersdorfa udał się do Lipska, aby studiować w Akademii Rysunku. Pałac mieścił w swoich zbiorach również modele wykonane przez Charlesa - Francqis Exchanquesta (szwajcarski inżynier, kartograf i alpinista, wytwórca map plastycznych wybranych części Alp w postaci trójwymiarowych modeli, żył w latach 1746 - 1792). W zasobach Gersdorfa były m.in. modele Mont Blanc z doliną Chamonix, Jeziora Genewskiego wraz z częścią kantonu Valais, Przełęczy Świętego Gotarda z Diabelskim Mostem, tunelem Urnerloch i schroniskiem oraz inne. Adolf Traugott von Gersdorf, aby wyeksponować należycie te modele ustawił w pewnej odległości od nich niewielka lunetę. Oglądając wspomniane modele przez tę lunetę ulegało się iluzji, że jest się w Alpach, że przenosi się do Szwajcarii.

W pałacu znajdowały się też m.in. fragment skamieniałego drewna znalezionego kilka mil od Unięcic (przypuszczam, że może chodzić o okolice Bogatyni lub Węglińca). Z ciekawostek geologicznych można jeszcze wymienić kawałek granitu ze szczytu Mont Blanc (prezent od Jacques'a Balmata'a pierwszego zdobywcy Mont Blanc), kawałki lawy wulkanicznej z Etny, Wezuwiusza, Hekli (najwyższy i najaktywniejszy wulkan na Islandii). W pałacu była również kolekcja wypchanych ptaków, mchów i porostów.

Przed fasadą pałacu kiedyś znajdował się regularny ogród. W drugiej połowie XVIII wieku przy pałacu założono park angielski, obecnie o powierzchni około 6,67 ha, a przebudowany w XIX wieku. Wmurowany w otaczający mur kamień z rokiem 1736 wskazuje jednak, że pierwotne założenie parkowe powstało raczej w pierwszej połowie XVIII wieku. W południowym narożniku parku, na niewielkim wzniesieniu/wzgórzu zwanym wówczas Gerichtshalterberg, w 1779 roku zbudowano "Zielony Letni Domek" nazwany tak od koloru dachu. Początkowo służył do prowadzenia obserwacji astronomicznych oraz badań nad elektrycznością i wyładowaniami atmosferycznymi (jeden z takich eksperymentów 27 sierpnia 1800 roku o mało nie zakończył się tragicznie - piorun uderzył w domek podczas eksperymentów przeprowadzanych przez Uczonego Pana z Unięcic). Od wielu lat jest opuszczony.

Norbert Włodarczyk
Przewodnik Sudecki
Przewodnik po Karkonoskim
Parku Narodowym

Źródło: panorama.lesna.pl nr 8-9/2022